rodospress.com

Η ψυχολογική ανάπτυξη των διδύμων. Καθ’ όλη την εξελικτική πορεία από την βρεφική ηλικία μέχρι και την ενήλικη ζωή, οι δίδυμοι βιώνουν μια εσωτερική σύγκρουση.

Κυμαίνονται ανάμεσα σε δύο πόλους, την μεγάλη ανάγκη εξάρτησης και συμβίωσης και ταυτόχρονα την ανάγκη διαφοροποίησης και αυτονομίας. Είναι δύσκολο να ισορροπήσουν την επιθυμία διατήρησης ενός μοναδικού δεσμού μεταξύ τους αλλά επίσης να διαμορφώσουν ο καθένας τη δική του ατομική ταυτότητα.

Νεότερα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι τα έμβρυα έχουν ανεπτυγμένες αισθητηριακές ικανότητες και η συναισθηματική κατάσταση της μητέρας μπορεί να τα επηρεάσει. Τα δίδυμα μοιράζονται τον ίδιο χώρο και τις ίδιες αισθητηριακές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής γεγονός που μας κάνει να υποθέσουμε ότι υπάρχει ένας βιολογικός και συναισθηματικός δεσμός μεταξύ τους ακόμη και πριν από τη γέννηση τους.

Κατά τους πρώτους μήνες της ζωής δημιουργείται φυσιολογικά μια συμβιωτική σχέση του βρέφους με τη μητέρα. Στην περίπτωση των διδύμων η συμβιωτική σχέση υπάρχει και μεταξύ τους και δύσκολα διαφοροποιούν τον εαυτό τους από τον αδελφό τους ή την μητέρα.

Στην ηλικία των 6-8 μηνών εγκαθίσταται η φοβία του ξένου και αρχίζει η διαδικασία αποχωρισμού. Το βρέφος αντιλαμβάνεται πλέον την μητέρα του σαν ξεχωριστό πρόσωπο και είναι σε θέση να διαχωρίσει τον εαυτό του από τους άλλους. Αυτό το αναπτυξιακό στάδιο φαίνεται να καθυστερεί στα δίδυμα , τα οποία εξακολουθούν να είναι σε πολύ στενή σχέση το ένα με το άλλο. Σε περιπτώσεις φυσικής απουσίας της μητέρας τους η παρουσία ενός φαίνεται να λειτουργεί καθησυχαστικά για το άλλο και παρηγορούνται μεταξύ τους, μη βιώνοντας έτσι το άγχος αποχωρισμού.

Η κατάκτηση του λόγου μπορεί να καθυστερήσει όπως ήδη αναφέρθηκε, λόγω της ιδιότυπης επικοινωνίας που αναπτύσσουν μεταξύ τους. Η στενή σχέση μεταξύ τους δρα ανασταλτικά στην αναζήτηση επαφής με άλλα πρόσωπα και στην ανάγκη εξερεύνησης του περιβάλλοντος. Έτσι, τα δίδυμα αποτελούν ένα ζευγάρι υπερβολικά δεμένο, με έναν ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας μεταξύ τους αλλά είναι ιδιαίτερα δειλά με τους ανθρώπους του ευρύτερου περιβάλλοντος.

Γενικότερα όλα τα αναπτυξιακά στάδια που οδηγούν στην διαφοροποίηση εαυτού και την

διαμόρφωση ατομικής ταυτότητας αποκτούν ιδιαίτερη χροιά και το καθένα από τα δίδυμα επηρεάζεται σε σχέση με τον αδελφό του χωρίς να μπορεί να αποτελεί ανεξάρτητη και αυτόνομη μονάδα. Η ανάπτυξη του «Εγώ», η εικόνα εαυτού και η αυτό-επάρκεια διαμορφώνονται σε συνάρτηση με τον άλλον και όχι ατομικά για κάθε ένα από τα δύο.

Στη σχολική ηλικία , περίοδο εξόδου από την οικογένεια και κοινωνικοποίησης στο ευρύτερο περιβάλλον καθοριστικό ρόλο θα παίξει η φοίτηση ή όχι στο ίδιο τμήμα και η ανάπτυξη αναξαρτήτων φιλικών σχέσεων. Στο σχολικό περιβάλλον αλληλο-υποστηρίζονται και το ένα υπερασπίζεται το άλλο, τόσο απέναντι στους δασκάλους όσο και σε άλλα παιδιά. Για τα ομοζυγωτικά δίδυμα η διαφοροποίηση είναι δυσκολότερη γιατί ακολουθούν παρόμοια πορεία κοινωνικής ανάπτυξης. Έχουν συνήθως τις ίδιες κοινωνικές δεξιότητες , τις ίδιες προτιμήσεις και τις ίδιες συμπεριφορικές αντιδράσεις. Τα δυζυγωτικά δίδυμα, διαφέρουν μεταξύ τους, και αν είναι και διαφορετικού φύλου μπορεί να συμπεριφέρονται όπως δύο αδέρφια διαφορετικής ηλικίας στην ίδια οικογένεια.

Στην εφηβική ηλικία , κατ’ εξοχήν περίοδο διεκδίκησης της αυτονομίας και ολοκλήρωσης της ταυτότητας, τα δίδυμα αδέλφια έχουν να επιτελέσουν μια διπλή λειτουργία, την απομάκρυνση από τους γονείς τους αλλά και τον αποχωρισμό από τον δίδυμο αδελφό. Οι σχέσεις με συνομηλίκους, η απαρχή της σεξουαλικής ζωής , ο επαγγελματικός προσανατολισμός που σηματοδοτούν το τέλος της παιδικής ηλικίας και το ακόλουθο πέρασμα στην ενήλικη ζωή τονίζουν φαίνονται πιο απαιτητικά και ίσως δυσκολότερα για τα δίδυμα αδέλφια, που για να τα αντιμετωπίσουν θα πρέπει να έχουν ήδη ρυθμίσει την μεταξύ τους σχέση.

Αναμφίβολα θα συνεχίσει να υπάρχει στενή σύνδεση ανάμεσα στα δίδυμα. Αυτός ο δεσμός παραμένει σε όλη τη ζωή τους ως ένα ξεχωριστό σύμβολο της ταυτότητάς τους ως δίδυμο ζευγάρι.

Παρ’ ότι οι δίδυμοι έχουν την τάση να είναι πάντα μαζί και να κάνουν τα ίδια πράγματα υπάρχουν αντιπαραθέσεις, ανταγωνισμοί και ζήλειες, που δείχνουν την ανάγκη τους να είναι διαφορετικά και εντελώς ανεξάρτητα άτομα.

Η επιθετική συμπεριφορά μεταξύ τους κυρίως στην πρώτη παιδική ηλικία δεν είναι σπάνιο φαινόμενο και οι διεκδικήσεις τους απέναντι στη μητέρα μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονες.

Στο σχολικό περιβάλλον το να συγχέονται μεταξύ τους, τα διασκεδάζει ή τους προσφέρει και κάποια προνόμια. Ταυτόχρονα όμως διεκδικούν την αναγνώριση από τους άλλους της μοναδικότητας τους και της προσωπικής τους ταυτότητας.

Ο βαθμός της απομάκρυνσης και της διαφοροποίησης που θα πρέπει να επιτύχει κάποιος από το δίδυμό αδελφό του είναι ένα ζήτημα ανοιχτό σε όλη την πορεία της ζωής του. Κάποιοι ακολουθούν κοινή πορεία με παρόμοιες επιλογές και εξακολουθούν να ντύνονται και να μιλούν με τον ίδιο τρόπο και σε μεγάλη ηλικία ενώ κάποια άλλα δίδυμα ακολουθούν την προσωπική τους διαδρομή με εντελώς διαφορετικές επιλογές και εμπειρίες.

Κανόνες για την ανατροφή τους

Συχνά οι γονείς και το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον ζητούν συμβουλές για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος ανατροφής και συμπεριφοράς απέναντι στα δίδυμα. Ειδικά στην αρχή της σχολικής φοίτησης οι περισσότεροι βρίσκονται σε δίλλημα αν τα παιδιά πρέπει να φοιτήσουν στην ίδια ή διαφορετική τάξη.

Είναι βέβαιο ότι τα δίδυμα αδέλφια έχουν ιδιαίτερες ανάγκες, και οι γονείς πρέπει να τις καλύψουν προσπαθώντας να ενισχύονται οι διαφορετικές κατευθύνσεις και κλίσεις που θα τα οδηγήσουν στην ανάπτυξη μιας υγιούς και ανεξάρτητης προσωπικότητας αλλά ταυτόχρονα να προφυλάσσεται αυτός ο μοναδικός δεσμός που έχουν μεταξύ τους.

Για να αναπτυχθεί επαρκώς η ατομικότητά τους θα πρέπει να ευνοείται ο διαχωρισμός τους. Το να μην ντύνονται ομοιόμορφα, το να έχει το καθένα το δικό του χώρο, το να έχουν ξεχωριστές δραστηριότητες και κυρίως το να διαθέτουν χρόνο οι γονείς ειδικά για το καθένα συμβάλλουν προς αυτή την κατεύθυνση.

Μεγαλώνοντας θα πρέπει να έχει ο καθένας τις φιλίες του, τα ενδιαφέροντά του, τις ατομικές εξόδους και την ατομική του θέση στην οικογένεια. Θα πρέπει να αναφέρονται ξεχωριστά οι ικανότητες και τα χαρακτηριστικά του καθενός, όπως και οι ανταμοιβές και οι τιμωρίες για τη συμπεριφορά τους να γίνονται ατομικά. Το ευρύτερο περιβάλλον επίσης θα πρέπει να τα διαχωρίζει ως διαφορετικές οντότητες και οι αναφορές να γίνονται με το όνομα τους και όχι σαν μια κοινή μονάδα που την αποτελούν “τα δίδυμα”.

Όσον αφορά την φοίτηση η σύγχρονη επιστημονική άποψη προτείνει τον χωρισμό των διδύμων σε διαφορετικά τμήματα ή ακόμα και σχολεία για να ενισχυθεί η ατομικότητά τους.

Θα ήταν σωστότερο όμως πριν παρθεί μια τέτοια απόφαση να εξετασθούν και άλλοι παράμετροι που αφορούν τα παιδιά την οικογένεια τους και το σχολείο που θα φοιτήσουν.

Αν βρίσκονται στην ίδια τάξη π.χ. μονοζυγωτικά δίδυμα, μπορεί οι δάσκαλοι και οι συμμαθητές τους να δυσκολεύονται να τα ξεχωρίσουν. Για τα ίδια τα παιδιά αυτό μπορεί να έχει κάποια οφέλη, εμποδίζει όμως το ζητούμενο που είναι η ατομικοποίηση τους. Στην ίδια τάξη επίσης τα δίδυμα μπορεί να αφοσιώνονται το ένα στο άλλο και να μην κοινωνικοποιούνται με τους συμμαθητές τους ή να αποσπά το ένα την προσοχή του άλλου. Την ίδια στιγμή οι επιδόσεις τους θα είναι υπό συνεχή σύγκριση, δημιουργώντας έτσι ζήλια και προστριβή μεταξύ τους.

Από την άλλη πλευρά σε περίπτωση που τα παιδιά έχουν δυσκολίες αποχωρισμού , μπορεί να συζητηθεί το ενδεχόμενο να φοιτήσουν μαζί στο ίδιο τμήμα. Στην αρχή της σχολικής φοίτησης το παιδί έρχεται αντιμέτωπο με το άγχος αποχωρισμού από τη οικογένεια του και ίσως είναι ιδιαίτερα δύσκολο να προστεθεί το άγχος αποχωρισμού από τον δίδυμο αδελφό του. Η κατάσταση αντιμετωπίζεται ευκολότερα αν τα δίδυμα είχαν την ευκαιρία να είναι χωριστά πριν από τη σχολική φοίτηση. Διαφορετικά προτείνεται ο αποχωρισμός να γίνεται βαθμιαία και ίσως τα παιδιά να παραμείνουν μαζί στον παιδικό σταθμό ή / και τα νήπια.

Για πρακτικούς λόγους διευκόλυνσης της οικογένειας δίδυμα που έχουν κατακτήσει την ατομικοποίηση, που έχουν διαφορετικές προσωπικότητες και δεν προσκολλώνται το ένα στο άλλο μπορεί να φοιτήσουν μαζί.

Συμπερασματικά τα δίδυμα αδέλφια βρίσκονται σε ιδιαίτερες συνθήκες ψυχολογικής ανάπτυξης.

Το γεγονός ότι κυοφορήθηκαν και γεννήθηκαν μαζί τα διαφοροποιεί από τα υπόλοιπα παιδιά και επηρεάζει τον τρόπο που αναπτύσσονται και διαμορφώνουν την προσωπικότητά τους.

Η σωστή γονεϊκή θέση θα τα βοηθήσει έτσι ώστε να αποφύγουν την εξάρτηση μεταξύ τους και την μη πρόσβαση σε ατομική ταυτότητα, αλλά αντίθετα να διατηρήσουν το ψυχικό δέσιμο που δημιουργεί συναισθήματα ασφάλειας και εμπιστοσύνης και οδηγεί σε μια πιο εύκολη και χαρούμενη ζωή.