rodospress.com

Με τον πιο τραγικό τρόπο έγινε και πάλι αντιληπτό το γεγονός της έλλειψης σχεδιασμού αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών στην χώρα μας, |Γράφει ο Μαντικός Β. Μιχαήλ, σμήναρχος ε.α|

σε όλα τα επίπεδα εμπλοκής, δηλαδή, Κυβέρνηση, Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, Ο.Τ.Α Α’ και Β’ Βαθμού και σε ότι αφορά μόνο τη διοίκησή τους τα Σώματα Ασφαλείας. Όμως, θα ήθελα να σταθούμε λίγο στο πιο ριγμένο κομμάτι του όποιου σχεδιασμού, δηλαδή του σχεδιασμού της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Αρχικά θα ορίσουμε(*) ότι λέγοντας Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας εννοούμε το σχεδιασμό και τη διαχείριση όλων των ενεργειών-δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τις διαδικασίες προμήθειας, την παραγωγή-μεταποίηση και όλες τις δραστηριότητες της διανομής. Επιπλέον, συμπεριλαμβάνει το συντονισμό και τη συνεργασία με όλους τους εταίρους του καναλιού εφοδιασμού, πού μπορεί να είναι προμηθευτές, μεσάζοντες, εταιρείες παροχής υπηρεσιών Third Party Logistics (3PL) και πελάτες. Κατ' ουσία, η Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας ενοποιεί και ολοκληρώνει το σχεδιασμό, τις προμήθειες, την παραγωγή, την αποθήκευση, τη μεταφορά και τις πωλήσεις τόσο μέσα στις επιχειρήσεις όσο και μεταξύ αυτών. Απαραίτητα χαρακτηριστικά των εφοδιαστικών αλυσίδων που ανταγωνίζονται μέσα στο σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι η ευελιξία και η ταχεία προσαρμοστικότητα τους στις δυναμικά μεταβαλλόμενες συνθήκες. Επίσης, ευρέως γνωστό είναι τα Logistics που αποτελούν τμήμα της Διαχείρισης Εφοδιαστικής Αλυσίδας σύμφωνα με τα οποία σχεδιάζεται, υλοποιείται και ελέγχεται η αποδοτική και αποτελεσματική - κανονική και αντίστροφη ροή και αποθήκευση των προϊόντων, υπηρεσιών και των σχετικών πληροφοριών από το σημείο προέλευσης τους έως το σημείο κατανάλωσής τους, ώστε να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις των πελατών (πληγέντων). Ενδεικτικές περιοχές εφαρμογών των Logistics περιλαμβάνουν τα: Business Logistics, Systems Logistics, Maritime Logistics, Logistics Υγείας, Logistics Ενόπλων Δυνάμεων, Περιβαλλοντικά Logistics, City Logistics, Crisis Logistics, Logistics Υπηρεσιών, Agro-logistics, Reverse Logistics ,Logistics disaster (καταστροφών) κ.λ.π
Όταν λοιπόν μια μεγάλη καταστροφή χτυπά μια χώρα, τοπικές και διεθνείς κοινότητες ανταποκρίνονται με ένα «ξέσπασμα» παροχής βοήθειας. Για το λόγο αυτό, οι διαχειριστές των καταστροφών θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να δεχθούν μεγάλες ποσότητες των δωρεών, ώστε να μπορέσει να καλύψουν τις ανάγκες του πληγέντος πληθυσμού. Η διαδικασία της διαλογής μέσα από τους τόνους των προμηθειών και η εξασφάλιση ότι τα απαραίτητα είδη θα φθάνουν με τη διαδικασία του επειγόντως στα θύματα της καταστροφής και συγκεκριμένα: το σωστό προϊόν, στη σωστή ποσότητα, στη σωστή κατάσταση, στο σωστό μέρος, στην σωστή ώρα και στο σωστό κόστος, είναι πολύπλοκη και συστημική. Σημειώνεται επίσης ότι οι βασικές διαφορές από την γενικά εφαρμοζόμενη εφοδιαστική αλυσίδα στην περίπτωση αυτή είναι:
o Το ξαφνικό και απρόβλεπτο
o Η τυχαία απαίτηση υλικών
o Το επείγον με χρονικό περιορισμό
o Η απότομη αύξηση της ζήτησης
o Εξασθενημένοι οικονομικοί πόροι
o Αντισυμβατικότητα
o Η συμμετοχή κυβέρνησης, ΜΚΟ, Διεθνή συμμετοχή κρατών, στρατός, και άλλοι.
Σχηματικά (σχ. 1) το δίκτυο παροχής βοήθειας – στην απλή του μορφή- είναι:

Σχέδιο (1)
Οι φυσικές καταστροφές επίσης, προκαλούν ζημιές σε γέφυρες, σιδηροδρομικές γραμμές, δρόμους και σε άλλες βασικές υποδομές θέτοντας συχνά και τις τηλεπικοινωνίες εκτός λειτουργίας. Τα θύματα δεν έρχονται αντιμέτωπα μόνο με τον κίνδυνο της ζωής τους αλλά και με την έλλειψη βασικών ειδών διαβίωσης. Δηλαδή: Φαγητό / Ρουχισμό / Στέγαση / Μεταφορές (των ίδιων και των απαιτούμενων υλικών)
Έτσι, η δημιουργία ενός δικτύου εφοδιαστικής αλυσίδας αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, με σκοπό την μεταφορά και διάθεση των εφοδίων ανακούφισης στους πληγέντες, σε κάθε πληγείσα περιοχή, είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Η διαδικασία που απαιτείται είναι: οι προμηθευτές να μεταφέρουν τα απαιτούμενα προϊόντα και υλικά στα κέντρα διανομής και από αυτά κατά προτεραιότητα να προωθούνται στις πληγείσες περιοχές. Περεταίρω, το γεγονός της περιορισμένης διαθεσιμότητας εφοδίων, η γρήγορη κατανάλωση των αγαθών και η αναγκαιότητα δίκαιης διανομής, είναι από τις πρώτες δυσκολίες που καλούνται να αντιμετωπίσουν στο κέντρο διανομής. Μια τυπική μορφή ενός σημείου διανομής πληγέντων (σχ. 2) που έχουν τη δυνατότητα να προσέλθουν με οχήματα είναι το ακόλουθο:

Σχέδιο (2)
Τί έγινε όμως στην περίπτωση της πυρκαγιάς στο Μάτι; Τα ακόλουθα στοιχεία αντλήθηκαν από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.
Έχουν αναφερθεί τα εξής:
- «Υπάρχουν σχέδια, αλλά έχουμε και τον απρόβλεπτο παράγοντα. Σχέδια έχεις με φυσιολογικές συνθήκες». Δηλαδή, ακολουθήθηκε ο μύθος που λέει ότι: «Κάθε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, κάθε καταστροφή είναι μοναδική επομένως δεν πρέπει να σχεδιάζουμε εκ των προτέρων παρά μόνο να αυτοσχεδιάζουμε κατά τη διάρκεια της καταστροφής»
- «Η πρώτη εμφάνιση της αρμόδιας αρχής έγινε λίγο πριν από τη μία το μεσημέρι της Τρίτης, με μια ανακοίνωση για τη διανομή ειδών πρώτης ανάγκης.»

- «Αυτό που επισημαίνουν αξιωματικοί της Πυροσβεστικής, είναι ότι από τη στιγμή που τα μέσα είναι πενιχρά παίζει σημαντικό ρόλο η διαχείρισή τους. Υπενθυμίζεται ότι οι πυροσβέστες, μάλιστα, πολύ πρόσφατα είχαν καταγράψει τις ελλείψεις και είχαν απευθύνει δραματικό SOS στην ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη […] δεν υπήρχε και ροή χρηστικών πληροφοριών προς τα Μέσα από την Πολιτική Προστασία ή το Συντονιστικό της Πυροσβεστικής»

- «Με τα κινητά τους τηλέφωνα και όχι με το ψηφιακό ή το αναλογικό σύστημα επικοινωνιών προσπαθούσαν να συντονιστούν οι αστυνομικοί, που βρέθηκαν από την πρώτη στιγμή στις δοκιμαζόμενες από το καταστροφικό πέρασμα της φωτιάς περιοχές το απόγευμα της Δευτέρας»
- «..ο επικεφαλής των πυροσβεστικών υπηρεσιών της Αττικής Αχιλλέας Τζουβάρας, μέχρι πρόσφατα (και για άγνωστο διάστημα) η πυροσβεστική δεν μπορούσε να επισκευάσει τα οχήματά της. «Δεν μας έφτιαχνε κανείς αυτοκίνητο γιατί είχε να πληρωθεί καιρό […] λειτουργία των πυροσβεστικών κρουνών. Πέρυσι είχαμε τεράστιο πρόβλημα. Στη Σαρωνίδα και την Ανάβυσσο δεν είχαμε να πάρουμε νερό γιατί δεν ήταν συμβατοί αφενός και αφετέρου οι μισοί δεν λειτουργούσαν».
- «.. Σύνδεσμος Πάρνηθας: πρέπει να αντικαθιστούν τις βάνες των δεξαμενών νερού στο βουνό και να τις ξαναγεμίζουν γιατί οι Ρομά κλέβουν τις βάνες γιατί έχουν χαλκό».
- «Χθες, η βάρδια της ημέρας, 23 άνθρωποι έμειναν νηστικοί γιατί ξέχασαν να μας φέρουν φαγητό»
- «Η προσφορά αίματος ήταν πρωτόγνωρη, το επιβεβαίωσε το ΕΚΑ (Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας), το οποίο μάλιστα το βράδυ της Πέμπτης ανακοίνωσε ότι υπερκαλύφθηκαν οι ανάγκες σε αίμα. Αλυσίδες σουπερμάρκετ πρόσφεραν δωρεάν φαγητό. Εμπορικές επιχειρήσεις πρόσφεραν τα προϊόντα τους
Πολλά ξενοδοχεία κάλεσαν τους αστέγους να φιλοξενηθούν (εντελώς δωρεάν) στα δωμάτιά τους. Χιλιάδες πολίτες προσέφεραν χρήματα, τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης στους δήμους Ραφήνας και Μαραθώνος, καθώς και στην Περιφέρεια Αττικής. Ιδιώτες και εταιρείες ενισχύουν διαρκώς τον τραπεζικό λογαριασμό που άνοιξε ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός
Βοήθεια συγκεντρώνουν ο Δήμος Αθηναίων, ο Δήμος Πειραιά, τα ΕΛΤΑ, ο Δήμος Ζωγράφου (που διέθεσε και τις εγκαταστάσεις της κατασκήνωσής του στη Ραφήνα για τη φιλοξενία αστέγων), ο Δήμος Λάρισας, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, οι δήμοι Νεάπολης-Συκεών και Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη, ο Δήμος Σύρου, η Ομοσπονδία Επαγγελματικών Βιοτεχνών και Εμπόρων Χίου... Ιδιωτικές κλινικές και ιατρικά κέντρα παρέχουν δωρεάν τις υπηρεσίες τους. Ενώσεις μεταναστών, ανάμεσά τους Κούρδοι και Παλαιστίνιοι, βοηθούν όπως μπορούν. Εθελοντές κάνουν καταδύσεις στον βυθό της πληγείσης περιοχής αναζητώντας τις σορούς εκείνων που δεν τα κατάφεραν. Φιλοζωικά σωματεία και ιδιώτες περιθάλπουν τα τραυματισμένα ζώα και φιλοξενούν εκείνα που έχουν χάσει τους ιδιοκτήτες τους. Πολλοί είναι και οι πολίτες που έχουν ανοίξει τις πόρτες των σπιτιών τους φιλοξενώντας ακόμη και αγνώστους»
- «Το νερό είχε κοπεί από τις 7 το απόγευμα, τα παιδάκια φώναζαν ότι διψάνε, πως δεν αντέχουν άλλο. Ντρέπομαι που το λέω αλλά μαζί με άλλα τρία άτομα λεηλατήσαμε ένα μαγαζί. Πήραμε νερά, σόδες, ό,τι υπήρχε και τα δώσαμε στα παιδιά και σε όσους είχαν ανάγκη. Δεν ερχόταν πυροσβεστικό, δεν πετούσαν αεροπλάνα, δεν υπήρχε Αστυνομία, όλοι πιστεύαμε ότι από την επόμενη μέρα θα βρούνε τις στάχτες μας»
- «Νερό και φαγητό για έκτη συνεχόμενη ημέρα από τον στρατό στο Μάτι. Η διανομή γίνεται από την κατεστραμμένη από τη φωτιά ταβέρνα «Αργυρά Ακτή»
Η κάμερα του intv κατέγραψε πολίτες που σπεύδουν να προμηθευτούν τα απαραίτητα για να περάσουν τις δύσκολες ημέρες μετά την καταστροφική πυρκαγιά στην Ανατολική Αττική» (στιγμιότυπα από το βίντεο της διανομής νερού και χάρτης του σημείου διανομής φαίνεται παρακάτω)

Έχοντας υπόψη τα όσα έχουν αναφερθεί παραπάνω μπορούμε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας για το τί συμβαίνει και τί θα έπρεπε να συμβαίνει σχετικά με την διοίκηση της εφοδιαστικής αλυσίδας στην συγκεκριμένη περίπτωση. Όμως αξίξει να σημειώσουμε τα κυριότερα προβλήματα, όπως αυτά καταγράφονται παρακάτω, στη διοίκηση της εφοδιαστικής αλυσίδας, στο χώρο της διαχείρησης καταστροφών:
1. Υπάρχουν πολλοί φορείς που είναι υπεύθυνοι για την πολιτική προστασία και παρουσιάζεται δυσκολία στον συντονισμό τους. Το γεγονός αυτό οδηγεί στη δημιουργία διαφορετικών απόψεων, ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης της καταστροφής και στην υλοποίηση των ανακουφιστικών δράσεων.
2. Την απαίτηση κεντρικής αποδέσμευσης – έγκρισης υλοποίησης – εκδήλωσης των απαιτούμενων δράσεων.
3. Η ύπαρξη διαφθοράς ενίοτε στους εμπλεκόμενους, δημιουργεί δυσλειτουργίες στο σύστημα, κάνοντάς το αναποτελεσματικό για τους πληγέντες.
4. Η πίεση του επείγοντος και η μη ρεαλιστική ζήτηση / προσδοκίες των πολιτικών, των μέσων μαζικής ενημέρωσης και του κοινού, οδηγούν σε λανθασμένες επιχειρησιακές / λειτουργικές αποφάσεις.
5.Έλλειψη πολιτικών και κατευθυντήριων γραμμών στον εφοδιασμό εκτάκτων αναγκών
6.Έλλειψη προτύπων, πρωτοκόλλων και διαδικασιών
7. Έλλειψη συντονισμού (εθνικό και διεθνές επίπεδο)
8. Έλλειψη σχεδίων και διαθεσιμότητας σε τοπικό επίπεδο σχετικά με την εφοδιαστική αλυσίδα
9.Έλλειψη δημιουργίας επαγγελματικών δυνατοτήτων logistics και συστήματοςoς εφοδιαστικής αλυσίδας
Κλείνοντας θα ήθελα να σημειώσω με ιδιαίτερη έμφαση την εξής δήλωση:
«..στις ασκήσεις όλων των φορέων στον τομέα της εθνικής ασφάλειας έχει εμφιλοχωρήσει η νοοτροπία του «σίγουρου αποτελέσματος», με αποτέλεσμα να μην δοκιμάζονται «διαφορετικά» σενάρια, ακραίες μεταβλητές, απρόβλεπτες (πλην όμως πιθανές) εξελίξεις, αυτό που στη διεθνή βιβλιογραφία ονομάζεται (Μαύροι Κύκνοι) [Black Swan])»
Έτσι, για άλλη μια φορά γίνεται κατανοητό ότι : Δεν είναι το ισχυρότερο των ειδών που επιβιώνει, ούτε το ευφυέστερο, αλλά εκείνο που ανταποκρίνεται καλύτερα στην αλλαγή. (Κάρολος Δαρβίνος)
(*) Στοιχεία για το άρθρο έχουν αντληθεί από τις σημειώσεις που διανεμήθηκαν στο πλαίσιο εκπαίδευσης εθελοντών στο Κέντρο Εκπαίδευσης Ενηλίκων «Γ. Γεννηματάς», Ρόδος, Ιανουάριος 2015, με θέμα: Logistics Disaster, με εκπαιδευτή τον συγγραφέα του άρθρου.