rodospress.com

Τα αλκοολούχα ποτά συνοδεύουν την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες. Όπου κι αν κοιτάξετε στην ιστορία, θα βρείτε καταγραφές για κρασί, μπύρα ή άλλα ποτά που έχουν υποστεί ζύμωση και τα οποία,

σε μεγαλύτερες ποσότητες, είχαν επίδραση στην αντίληψη. Το αλκοόλ πίστευαν ακόμη ότι είχε θεραπευτικές ιδιότητες, παρά το γεγονός ότι η υπερβολική κατανάλωση συχνά οδηγούσε σε hangover, πονοκεφάλους και αφυδάτωση. Δεν καταναλωνόταν μόνο για να συνοδεύει τα γεύματα -καθώς το νερό ήταν συχνά μολυσμένο- αλλά και ως βασικό μέρος των εορτασμών. Σήμερα, το αλκοόλ παραμένει κεντρικό στοιχείο των κοινωνικών εκδηλώσεων. Έχει κανονικοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που όσοι απέχουν συχνά θεωρούνται περίεργοι. Ωστόσο, η αλήθεια παραμένει ότι το αλκοόλ, σύμφωνα με πολλές μετρήσεις, είναι μία από τις πιο βλαβερές ουσίες. Δεν βλάπτει μόνο τη σωματική και ψυχική υγεία του ατόμου, αλλά επηρεάζει και τους γύρω του.

To αλκοόλ είναι ναρκωτική ουσία
Παρά το γεγονός ότι είναι ευρέως διαθέσιμο στα καταστήματα, το αλκοόλ εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως ναρκωτικό. Το βασικό συστατικό που ευθύνεται για τις επιδράσεις του είναι η αιθανόλη. Το πρόβλημα με την αιθανόλη έγκειται στον τρόπο δράσης της. Τα περισσότερα άλλα ναρκωτικά είτε μιμούνται ουσίες που βρίσκονται στον εγκέφαλο (όπως τα οπιούχα) είτε δρουν σε συγκεκριμένους υποδοχείς στον εγκέφαλο (όπως η THC). Η αιθανόλη, ωστόσο, είναι ένα μικρό μόριο που μπορεί να περάσει μέσα από τις κυτταρικές μεμβράνες, επηρεάζοντας τη λειτουργία των κυττάρων εκ των έσω.

Ο ακριβής μηχανισμός δράσης της αιθανόλης δεν είναι απολύτως σαφής. Λόγω του μικρού μεγέθους της, η αιθανόλη εξαπλώνεται σε όλο το σώμα με διάχυση, φτάνοντας εύκολα σε διάφορα μέρη του σώματος. Κάποτε πίστευαν ότι οι επιδράσεις της στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) ήταν μη ειδικές. Σήμερα, γνωρίζουμε πάνω από 20 πιθανά σημεία δράσης στον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένων των επιδράσεών της στους υποδοχείς GABA, στα συστήματα σεροτονίνης και ντοπαμίνης, ακόμη και στους υποδοχείς οπιοειδών.

Περισσότερο από το 90% της καταναλούμενης αιθανόλης μεταβολίζεται, ενώ το υπόλοιπο αποβάλλεται μέσω των ούρων, του ιδρώτα και της αναπνοής. Μετά την κατανάλωση, η αιθανόλη εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος από το πεπτικό σύστημα και μεταφέρεται στο ήπαρ. Ακόμα και ένα ποτό (0,04 λίτρα οινοπνευματώδους ποτού, μια μπύρα ή ένα ποτήρι κρασί) μπορεί να επιβαρύνει το συκώτι και την ικανότητά του να μεταβολίζει την αιθανόλη. Ως αποτέλεσμα, η αιθανόλη παραμένει στο σώμα για μεγάλο χρονικό διάστημα, επηρεάζοντας όχι μόνο τον εγκέφαλο αλλά και όλα τα άλλα όργανα.

Στο ήπαρ, η αιθανόλη διασπάται από το ένζυμο αλκοολική αφυδρογονάση σε ακεταλδεΰδη. Η ακεταλδεΰδη είναι τοξική και καρκινογόνος, γι’ αυτό μετατρέπεται γρήγορα από ένα άλλο ένζυμο, την αφυδρογονάση της ακεταλδεΰδης, σε οξικό άλας (η ιοντική μορφή του οξικού οξέος), το οποίο είναι μόνο ελαφρώς τοξικό και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτική πηγή ενέργειας. Πιστεύεται ότι το οξικό άλας είναι μία από τις κύριες αιτίες του hangover.[1]

Η επίδραση του αλκοόλ στο σύστημα της ντοπαμίνης είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνη για τον έντονα εθιστικό χαρακτήρα του και την ανάπτυξη εξάρτησης. Όσο περισσότερο αλκοόλ καταναλώνει ένα άτομο, τόσο περισσότερη ντοπαμίνη απελευθερώνεται, οδηγώντας σε αυξημένη πιθανότητα εθισμού.[2]

Οι οξείες επιδράσεις του αλκοόλ εξαρτώνται από το ποσοστό του αλκοόλ στην κυκλοφορία του αίματος. Ωστόσο, η συνήθως χρησιμοποιούμενη μέτρηση είναι το ‰(ανά χιλιοστό). Οι επιδράσεις μπορούν γενικά να κατηγοριοποιηθούν ως εξής:

Επιδράσεις του αλκοόλ στον εγκέφαλο
Το αλκοόλ φτάνει στον εγκέφαλο μέσω της κυκλοφορίας του αίματος, όπως και στο υπόλοιπο σώμα. Δεδομένου ότι δεν απαιτεί πέψη, ταξιδεύει απευθείας από το πεπτικό σύστημα στο αίμα. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ενώ οι επιδράσεις του στον εγκέφαλο έχουν μελετηθεί ευρέως, δεν υπάρχει ένας μόνο μηχανισμός που να εξηγεί πλήρως τον τρόπο λειτουργίας του. Ένας από τους πιο γνωστούς μηχανισμούς είναι η επίδρασή του στους υποδοχείς GABAA, παρόμοια με τον τρόπο λειτουργίας ορισμένων αναισθητικών. Επιβραδύνει το ΚΝΣ και δρα ως κατασταλτικό, γι’ αυτό και νιώθουμε πιο χαλαροί και σίγουροι μετά την κατανάλωση.[4]

Εκτός από τους υποδοχείς GABAA, οι οποίοι συνδέονται με κανάλια ιόντων, η αιθανόλη επηρεάζει και άλλα κανάλια ιόντων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει κατασταλτική επίδραση, ενώ σε άλλες διεγείρει τις μεταδόσεις σημάτων του εγκεφάλου, συμβάλλοντας σε μια συνολική ανισορροπία και δυσλειτουργία του ΚΝΣ.

Όπως κάθε φάρμακο, η αιθανόλη προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο. Μεταξύ νόμιμων και παράνομων ουσιών, η αιθανόλη είναι από τις πιο επιβλαβείς όσον αφορά τον εκφυλισμό των εγκεφαλικών κυττάρων. Επιβραδύνει επίσης τη νευρογένεση και τη νευροπλαστικότητα – τον σχηματισμό, δηλαδή, νέων συνδέσεων μεταξύ των εγκεφαλικών κυττάρων.[5] Επιπλέον, η αιθανόλη μπορεί να προκαλέσει προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο (απόπτωση).[6]

Μελέτη του 2022 με περισσότερους από 39.000 συμμετέχοντες έδειξε ότι ακόμη και το ισοδύναμο μιας μικρής μπύρας την ημέρα οδηγεί σε σημαντική συρρίκνωση του εγκεφάλου και σε επιτάχυνση της γήρανσής του. Φυσικά, το αποτέλεσμα αυτό επιδεινωνόταν με την αύξηση του αριθμού των ποτών ανά ημέρα. Με βάση αυτή και άλλες μελέτες, έχει αποδειχθεί σαφώς ότι δεν υπάρχει ποσότητα αλκοόλ που να θεωρείται. [7]

Οι χρόνιες επιπτώσεις της κατανάλωσης αλκοόλ μειώνουν σοβαρά την εγκεφαλική λειτουργία, συμβάλλουν στην απώλεια εγκεφαλικής μάζας και, σε σοβαρές περιπτώσεις αλκοολισμού, μπορούν να οδηγήσουν σε άνοια που προκαλείται από το αλκοόλ.

Με ποιον τρόπο επηρεάζει το αλκοόλ το σώμα εκτός από τον εγκέφαλο;
Εκτός από τις βλαβερές επιδράσεις του στον εγκέφαλο, η κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για πολλές ασθένειες. Ο ακριβής εντοπισμός των μηχανισμών του είναι δύσκολος, επειδή το αλκοόλ εξαπλώνεται σε ολόκληρο το σώμα χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς.

Καρδιαγγειακό σύστημα
Ακόμη και η ελάχιστη κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Μελέτες που κάποτε υποδείκνυαν μια προστατευτική επίδραση της μέτριας κατανάλωσης αλκοόλ στην υγεία της καρδιάς έχουν αποδειχθεί παραπλανητικές. Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν πλέον ότι το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων, ανεξάρτητα από την ποσότητα που καταναλώνεται.[8] Ένας από τους κύριους λόγους για αυτόν τον αυξημένο κίνδυνο είναι η επίδραση του αλκοόλ στην αρτηριακή πίεση. Η τακτική κατανάλωση αλκοόλ οδηγεί σε σταθερά αυξημένη αρτηριακή πίεση, η οποία αυξάνει την πιθανότητα καρδιακής ανεπάρκειας. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου είναι επίσης αυξημένος.[9]

Η μακροχρόνια χρήση αλκοόλ οδηγεί επίσης σε τοξικότητα που προκαλείται από το αλκοόλ, η οποία προκαλεί μυοκαρδιοπάθεια (μια ομάδα ασθενειών του καρδιακού μυός). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες βλάβες στην καρδιά και τις λειτουργίες της, οδηγώντας σε καρδιακή ανεπάρκεια και αρρυθμίες. Εάν κάποιος με αυτή την κατάσταση συνεχίσει να πίνει, ο κίνδυνος θανάτου του μέσα στα επόμενα 10 χρόνια αυξάνεται στο 80%. Η μακροχρόνια χρήση αλκοόλ οδηγεί επίσης σε τοξικότητα που προκαλείται από το αλκοόλ, η οποία προκαλεί μυοκαρδιοπάθεια (μια ομάδα ασθενειών του καρδιακού μυός). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες βλάβες στην καρδιά και τις λειτουργίες της, οδηγώντας σε καρδιακή ανεπάρκεια και αρρυθμίες. Εάν κάποιος με αυτή την κατάσταση συνεχίσει να πίνει, ο κίνδυνος θανάτου του μέσα στα επόμενα 10 χρόνια αυξάνεται στο 80%[10]. Η μακροχρόνια χρήση αλκοόλ οδηγεί επίσης σε τοξικότητα που προκαλείται από το αλκοόλ, η οποία προκαλεί μυοκαρδιοπάθεια (μια ομάδα ασθενειών του καρδιακού μυός). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες βλάβες στην καρδιά και τις λειτουργίες της, οδηγώντας σε καρδιακή ανεπάρκεια και αρρυθμίες. Εάν κάποιος με αυτή την κατάσταση συνεχίσει να πίνει, ο κίνδυνος θανάτου του μέσα στα επόμενα 10 χρόνια αυξάνεται στο 80%. [10]

Πεπτικό σύστημα
Το πεπτικό σύστημα υποφέρει επίσης από την κατανάλωση αλκοόλ, με την ηπατική βλάβη να είναι το πιο γνωστό πρόβλημα. Το συκώτι εργάζεται σκληρά για να μεταβολίσει το αλκοόλ σε λιγότερο επιβλαβείς ουσίες, αλλά έχει περιορισμένη ικανότητα, η οποία μπορεί γρήγορα να εξαντληθεί. Η συχνή υπερφόρτωση του ήπατος οδηγεί σε βλάβη και τελικά σε κίρρωση. Η κίρρωση εμφανίζεται όταν το ήπαρ σχηματίζει ουλώδη ιστό ως απάντηση σε μη αναστρέψιμη βλάβη, η οποία παρεμποδίζει τη φυσιολογική λειτουργία του. Η κίρρωση συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 πρώτων αιτιών θανάτου παγκοσμίως.

Εκτός από την κίρρωση, η αλκοολική ηπατίτιδα (φλεγμονή του ήπατος) και η λιπώδης ηπατική νόσος (όπου το λίπος συσσωρεύεται στο ήπαρ και μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή και κίρρωση) είναι συχνές. Η παγκρεατίτιδα (φλεγμονή του παγκρέατος) και ο αυξημένος κίνδυνος καρκίνου του παγκρέατος είναι επίσης συχνές συνέπειες της κατάχρησης αλκοόλ.[11]

Καρκίνος
Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης διάφορων μορφών καρκίνου, επειδή η αιθανόλη έχει ταξινομηθεί ως καρκινογόνος ουσία της ομάδας 1 από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), κατατάσσοντάς την στην ίδια κατηγορία με τις ουσίες που περιέχονται στον καπνό του τσιγάρου. Η καρκινογόνος δράση της αιθανόλης οφείλεται στην εύκολη διέλευσή της από τις κυτταρικές μεμβράνες, όπου προκαλεί μεθυλίωση του DNA, διαταράσσοντας τη γονιδιακή ρύθμιση. Προκαλεί επίσης οξειδωτικό στρες, καταστρέφοντας περαιτέρω το DNA. Αυτό οδηγεί συχνά σε καρκίνο του μαστού, καρκίνο του παχέος εντέρου, καρκίνο του στόματος και καρκίνο του ήπατος.[12]

Πρόσθετες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία

• Η κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει επίσης το ανοσοποιητικό σύστημα, διαταράσσοντας τα μονοπάτια σηματοδότησης και προκαλώντας την απελευθέρωση προφλεγμονωδών ουσιών, εν μέρει λόγω της επίδρασής του στο μικροβίωμα του εντέρου.[13]
• Μια κοινή πάθηση που συνδέεται με τη χρήση αλκοόλ είναι η αλκοολική πολυνευροπάθεια, η οποία περιλαμβάνει νευρική βλάβη που προκαλείται άμεσα από την αιθανόλη. Αυτή εκδηλώνεται ως κακός συντονισμός (ακόμη και όταν το άτομο είναι νηφάλιο), παραισθησία (μούδιασμα και μυρμήγκιασμα στα άκρα) και πόνος.[14]
• Η ποιότητα του ύπνου, επίσης, επηρεάζεται αρνητικά από την κατανάλωση αλκοόλ. Ενώ η υψηλή συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα μπορεί να έχει ηρεμιστική δράση και να επιταχύνει τη διαδικασία του ύπνου, η συνολική ποιότητα του ύπνου υποβαθμίζεται σημαντικά, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική υγεία.[15]
• Η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ μειώνει την παραγωγή τεστοστερόνης στους άνδρες μετά από μόλις οκτώ ποτά την εβδομάδα. Τα χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης επηρεάζουν όχι μόνο τη γονιμότητα αλλά και τη λίμπιντο και τη συνολική σωματική απόδοση, τόσο εντός όσο και εκτός κρεβατοκάμαρας.[16]
• Επιπλέον, τόσο η οξεία όσο και η χρόνια χρήση αλκοόλ επιβαρύνουν την ψυχική υγεία. Αν και οι προσωρινές επιδράσεις μπορεί να προσφέρουν ανακούφιση, το αλκοόλ στην πραγματικότητα επιδεινώνει τα συμπτώματα του άγχους και της κατάθλιψης. Οι μεγάλες ποσότητες οδηγούν σε άμεσες αρνητικές επιπτώσεις, ενώ η χαμηλότερη κατανάλωση συχνά οδηγεί σε συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης μετά τη νηφαλιότητα. Καθώς αναπτύσσεται η εξάρτηση από το αλκοόλ, τα άτομα μπορεί να βρεθούν παγιδευμένα σε έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο είναι δύσκολο να ξεφύγουν, επηρεάζοντας όχι μόνο τη ζωή τους αλλά και τη ζωή των γύρω τους. Όσον αφορά τις αρνητικές επιπτώσεις του στην ψυχική υγεία και τον κοινωνικό περίγυρο, το αλκοόλ είναι αναμφισβήτητα το χειρότερο ναρκωτικό που γνωρίζει η ανθρωπότητα.[17]
Ακόμη και η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, η οποία συχνά θεωρείται ακίνδυνη, επηρεάζει την υγεία σε πολλαπλά επίπεδα. Μπορεί εύκολα να κλιμακωθεί σε χρόνια χρήση που συνδέεται με τον εθισμό, οδηγώντας σε ταχεία σωματική παρακμή. Οι βλάβες οργάνων, όπως στην καρδιά ή τον εγκέφαλο, από την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι συχνά μη αναστρέψιμες και επηρεάζουν μόνιμα όσους υποκύπτουν σε αυτόν τον εθισμό.

Το αλκοόλ ως παράγοντας κινδύνου για την παχυσαρκία
Η κατανάλωση αλκοόλ συχνά παραβλέπεται κατά την καταμέτρηση των θερμίδων. Αυτό όμως είναι λάθος, καθώς η ίδια η αιθανόλη έχει θερμιδική αξία. Σε σύγκριση με τα κοινά μακροθρεπτικά συστατικά, τα λίπη παρέχουν περίπου 9 kcal/g, ενώ οι υδατάνθρακες και οι πρωτεΐνες παρέχουν το καθένα περίπου 4 kcal/g. Η αιθανόλη στα αλκοολούχα ποτά περιέχει περίπου 7 kcal/g. Έτσι, ένα βράδυ που περνάτε απολαμβάνοντας κρασί μπορεί να ισοδυναμεί με κατανάλωση τόσων θερμίδων όσες και ένα μικρό δείπνο. Επιπλέον, εάν καταναλώνετε και φαγητό κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μετατρέπεται την περίσταση κατανάλωσης κρασιού σε μια διατροφικά φτωχή θερμιδική βόμβα.

Οι θερμίδες που βρίσκονται στα αλκοολούχα ποτά μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες. Όχι μόνο αυξάνουν την πρόσληψη θερμίδων, οδηγώντας ενδεχομένως σε αύξηση του σωματικού βάρους, αλλά αποτελούν και τις λεγόμενες «κενές θερμίδες», που στερούνται κάθε θρεπτικής αξίας. Για παράδειγμα, η κατανάλωση ενός μόνο κουτιού μπύρας την ημέρα μπορεί να προσθέσει σχεδόν 1.500 kcal στην εβδομαδιαία πρόσληψή σας, χωρίς να παρέχει κανένα όφελος για τον οργανισμό σας.

Συμπερασματικά
Η κατανάλωση αλκοόλ είναι τόσο φυσιολογική παγκοσμίως που αγνοούμε ενεργά τις αρνητικές επιπτώσεις της στην υγεία. Ωστόσο, το αλκοόλ δικαιολογημένα ανήκει στην κατηγορία των ναρκωτικών και εθιστικών ουσιών. Σε αντίθεση με τα περισσότερα ναρκωτικά, μπορεί να διαταράξει τη λειτουργία ολόκληρου του σώματος και να βλάψει όλα τα όργανα στα οποία φτάνει. Λόγω του μεγέθους του, το μόριο της αιθανόλης μπορεί να διεισδύσει παντού. Αυξάνοντας το οξειδωτικό στρες, καταστρέφοντας το DNA και διαταράσσοντας τη συνολική ομοιόσταση του οργανισμού, το αλκοόλ προκαλεί βλάβες σε όλο το σύστημα. Ως εκ τούτου, η πιο υγιεινή ποσότητα αλκοόλ που πρέπει να καταναλώνετε στην πραγματικότητα είναι η μηδενική κατανάλωση.