rodospress.com

Τα self tests μπήκαν στη ζωή μας, αλλά χωρίς τις κατάλληλες οδηγίες για τη σωστή διαχείριση των αποβλήτων τους.

Εκατομμύρια self tests πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα στην Ελλάδα. Ερωτήματα, όμως, δεν υπάρχουν μόνο για τα αποτελέσματά τους αλλά και για την τύχη των αποβλήτων τους, που περιέχουν και ουσίες που απαιτούν ειδική μεταχείριση. Την ίδια ώρα, η πανδημία προκάλεσε παγκοσμίως και στην Ελλάδα ένα τσουνάμι πλαστικού, που εγείρει νέες δυσκολίες στη διαχείριση των απορριμμάτων.

Τα self tests μπήκαν στη ζωή μας, αλλά χωρίς τις κατάλληλες οδηγίες για τη σωστή διαχείριση των αποβλήτων τους. Δεν είναι μόνον οι πλαστικές συσκευασίες τους. Τα τεστ αυτοδιάγνωσης περιέχουν (στο σωληνάριο διαλύματος εκχύλισης) την ουσία αιθυξυλιωμένη οκτυλο-/εννεϋλοφαινόλη, η οποία χαρακτηρίζεται SVHC (Substances of Very High Concern, ουσία που προκαλεί υψηλή ανησυχία). «Πρόκειται για μία από τις ουσίες που θεωρούνται ενδοκρινικοί διαταράκτες, δηλαδή προκαλούν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο αρνητικός τους ρόλος εκδηλώνεται και με πολύ μικρές ποσότητες. Επιπλέον δεν διασπώνται, αντίθετα βιοσωρεύονται. Γι’ αυτό, οι ενδοκρινικοί διαταράκτες αποτελούν μεγάλη απειλή για το περιβάλλον», λέει στην «Κ» ο Πέτρος Σαμαράς, καθηγητής του Τμήματος Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας (ΔΙΠΑΕ). «Παρότι οι ποσότητες του διαλυτικού υγρού είναι πολύ μικρές, ο μεγάλος αριθμός των τεστ απαιτεί να είμαστε προσεκτικοί, ώστε να μη φθάσουν στο περιβάλλον», τονίζει ο κ. Σαμαράς.

Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως στο φύλλο οδηγιών που συνοδεύει το self test αναγράφεται με εξαιρετικά μικρά γράμματα και στο τέλος του κειμένου: «Απορρίψτε όλα τα δείγματα και τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ως βιολογικά επικίνδυνα απόβλητα»! Βεβαίως, ελάχιστοι θα διαβάσουν τα τόσο μικρά γράμματα, περισσότεροι ίσως δουν τις οδηγίες της επίσημης ιστοσελίδας self-testing.gov.gr: Οι πολίτες καλούνται να ρίξουν τα απόβλητα των self tests στον κοινό κάδο απορριμμάτων, με τη μόνη σημείωση πως εάν το τεστ είναι θετικό η απόρριψη πρέπει να γίνει «μέσα σε δύο σακούλες καλά κλεισμένες». Επίσης, σημειώνεται πως δεν πρέπει τα συγκεκριμένα απόβλητα να τοποθετούνται στους μπλε κάδους ανακύκλωσης ή να απορρίπτονται στις αποχετεύσεις, προφανώς γιατί υπάρχει η εκτίμηση πως έτσι θα καταλήξουν πιο άμεσα σε έμβιους οργανισμούς. Δυστυχώς, οι συγκεκριμένες οδηγίες διαχείρισης των αποβλήτων των self tests από την πολιτεία δεν έχουν καμία σχέση με την εκτίμηση πως αποτελούν «βιολογικά επικίνδυνα απόβλητα» και σημαντική περιβαλλοντική «τρύπα» στο όλο πρόγραμμα.

Τι θα μπορούσε να γίνει; Σε πρόταση που παρουσίασαν από κοινού ο κ. Σαμαράς με τον Γιάννη Ν. Κρεστενίτη, ομότιμο καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ, σημειώνεται πως «για τα υπολείμματα των self tests θα πρέπει να ακολουθηθεί αντίστοιχη διαδικασία με αυτή που εφαρμόζεται με τα αχρησιμοποίητα ή ληγμένα φάρμακα, που όμως θα πρέπει να επεκταθεί για όλα τα φάρμακα (στερεά, υγρά και αλοιφές)». «Προτείνουμε την επιστροφή των αποβλήτων των self tests στα φαρμακεία, στους πράσινους κάδους που υπάρχουν για την επιστροφή φαρμάκων, έτσι ώστε να ακολουθηθεί η σωστή διαδικασία για την αδρανοποίηση και καύση τους σε μεγάλες θερμοκρασίες. Οποιαδήποτε άλλη διαχείριση των υλικών αυτών μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μόλυνση των νερών, του εδάφους, των φυτών ή και του ανθρώπου γενικότερα», τονίζεται χαρακτηριστικά.

Μάλιστα, όπως υπογραμμίζει ο καθηγητής του ΔΙΠΑΕ, «πρέπει να αναβαθμιστεί γενικότερα η ενημέρωση των πολιτών για τη διαχείριση των απορριμμάτων των self tests. Να αναγράφεται εμφανώς στο φυλλάδιο, να συμπληρωθεί το βίντεο, έτσι ώστε ο κόσμος να γίνει πιο προσεκτικός. Αυτό αφορά και την περίπτωση θετικού δείγματος, που καλό είναι να κρατείται σε ασφαλές μέρος για 72 ώρες ώστε να αδρανοποιηθεί».

«Τσουνάμι» πλαστικών
Ο νέος κορωνοϊός, ωστόσο, έχει προκαλέσει γενικότερα μια «πανδημία» πλαστικών αποβλήτων. «Οι αριθμοί του πλαστικού που παράγονται και χρησιμοποιούνται λόγω πανδημίας είναι πραγματικά τρομακτικοί. Δεν έχουμε εικόνα των πραγματικών διαστάσεων. Μόνο στη Γουχάν την περίοδο του lockdown έπεφταν στα νοσοκομειακά απόβλητα 260 τόνοι πλαστικού μιας χρήσης κάθε μέρα. Τον Φεβρουάριο του 2020, η Κίνα παρήγε 116 εκατομμύρια μάσκες την ημέρα, έναντι 10 εκατ. προ κορωνοϊού. Υπάρχει εκτίμηση πως μέχρι το τέλος του 2021 θα έχουν παραχθεί πάνω από 100 δισεκατομμύρια μάσκες παγκοσμίως και άλλα τόσα ζευγάρια γάντια μιας χρήσης», λέει στην «Κ» ο χημικός μηχανικός Αντώνης Μαυρόπουλος, μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ και πρώην πρόεδρος της Διεθνούς Ενωσης Στερεών Αποβλήτων.
«Η COVID-19 θα φύγει μια μέρα, αλλά τα πλαστικά θα είναι εδώ για πάντα. Δεν είναι εύκολο να συνειδητοποιηθούν τα μεγέθη, γιατί το κάθε είδος που χρησιμοποιούμε είναι συνήθως μικρό, αλλά πρόκειται για τεράστιες ποσότητες. Συνολικά, έχει υπολογιστεί πως από πλαστικά μιας χρήσης που σχετίζονται με την αντιμετώπιση της πανδημίας παράγονται κάθε μέρα 1,5 εκατομμύριο τόνοι αποβλήτων!» επισημαίνει ο κ. Μαυρόπουλος. Είναι χαρακτηριστικό πως παρά τη συζήτηση για την ανάγκη να μειωθεί η χρήση του πλαστικού, η αγορά πλαστικών συσκευασιών προβλέπεται να φθάσει διεθνώς σε 1.020 δισ. δολάρια το 2021 (από 900 δισ. δολάρια το 2019), με τάση ετήσιας ανόδου 5,5% μέχρι το 2025. «Το μισό μέρος αυτής της αύξησης εκτιμάται πως οφείλεται στη πανδημία», τονίζει ο κ. Μαυρόπουλος. «Δεν είναι μόνο η εκτεταμένη χρήση πλαστικού στην περίθαλψη, όπου χρησιμοποιούνται από μάσκες και προσωπίδες μέχρι στολές, καλύμματα παπουτσιών και διάφορα φιαλίδια. Σε πολλούς τομείς αυξήθηκε η χρήση πλαστικού: από τα σερβίτσια μιας χρήσης στην εστίαση μέχρι τις πλαστικές συσκευασίες στο delivery φαγητού, στις αγορές μέσω Διαδικτύου κ.λπ.», συμπληρώνει ο έμπειρος περιβαλλοντολόγος.

Η πανδημία είναι η τέλεια πλαστική καταιγίδα και για την ανακύκλωση, που ήδη αντιμετώπιζε μεγάλα προβλήματα. Παρότι στην Ευρώπη και στην Ελλάδα καταγράφεται μικρή μείωση του όγκου των απορριμμάτων, ανεβαίνει το ποσοστό των πλαστικών που είναι δύσκολο να τα διαχειριστούν οι υπηρεσίες ανακύκλωσης και λόγω της μείξης των διαφορετικών τύπων. Η επόμενη ημέρα απαιτεί πρωτότυπες και καινοτόμους απαντήσεις.

Προσοχή στους «λαθρεπιβάτες» της ανοσίας που διασφαλιζουν τα εμβόλια
Στον πίνακα με τις οθόνες στο Eθνικό Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων της Πολιτικής Προστασίας (ΕΣΚΕΔΙΚ) οι προβλέψεις των εμβολιασμών στις 10 Ιουνίου δείχνουν ότι 15 ημέρες πριν από το πλήρες άνοιγμα της χώρας θα έχουν γίνει οκτώ εκατομμύρια εμβολιασμοί, υπερδιπλάσιοι σε σχέση με την εβδομάδα που διανύουμε. Αλλοι φορείς, πάντως, διατηρούν τις αμφιβολίες τους. Την περασμένη Τρίτη, η Ενωση Ασθενών Ελλάδος, ένα από τα σημαντικά σωματεία ασθενών, κάλεσε το κράτος να κάνει το αυτονόητο: να «επιστρατεύσει» κίνητρα και αντικίνητρα για να εμβολιασθεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερος αριθμός στις ηλικίες άνω των 80 ετών.

«Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC)» αναφέρεται ότι στην Ελλάδα έχει εμβολιαστεί με τουλάχιστον μία δόση μόλις το 63,1% των πολιτών άνω των 80 ετών και το 64,2% άνω των 70 ετών. Ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι πάνω από 74%, ενώ σε πολλές χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, το Βέλγιο, η Δανία, η Φινλανδία και η Μάλτα ξεπερνά το 90%. Μια επιπρόσθετη ανησυχητική ένδειξη είναι ότι το ποσοστό των ατόμων άνω των 80 ετών στην Ελλάδα που έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση αυξήθηκε μόλις κατά τέσσερις μονάδες τον τελευταίο μήνα (από το 59,2% στις αρχές Απριλίου, στο 63,1% στις αρχές Μαΐου). Το χαμηλό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης σε μεγαλύτερες ηλικίες αποτυπώνεται και στα δεδομένα των θανάτων από COVID-19. Τις τελευταίες εβδομάδες καταγράφονται κατά μέσον όρο ημερησίως 7 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους στην Ελλάδα. Ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ενωση φθίνει συνεχώς κάτω των 6 και έχει πλέον αγγίξει τους 3,7.

Ζητείται επίσης θέσπιση ηπιότερων κοινωνικών περιορισμών για άτομα που έχουν αναπτύξει ανοσία, ως ένα κίνητρο προς τους πολίτες για να εμβολιαστούν. Αρκετά κράτη έχουν ήδη εφαρμόσει σχετικές ρυθμίσεις, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τη Γερμανία όπου η Βουλή ενέκρινε την άρση των περιορισμών συνάθροισης, επίσκεψης σε χώρους αναψυχής και στην αγορά για όσους πολίτες είναι πλήρως εμβολιασμένοι. Η σχετική συζήτηση θα πρέπει να γίνει και στην Ελλάδα, με όρους επιστημονικής τεκμηρίωσης και ασφαλώς χωρίς να παραγάγει δυσανάλογες ανισότητες. «Πιστεύουμε στην ανάγκη να ενθαρρυνθούν με κίνητρα κάποιοι συμπολίτες μας που διστάζουν να εμβολιασθούν», είπε στην «Κ» ο διευθυντής της Ενωσης Ασθενών Ελλάδος, Γιώργος Τσιακαλάκης.

Για ένα μέλος της επιτροπής επιδημιολόγων, που επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμο, κάποιοι από εκείνους που αρνούνται να εμβολιασθούν συμπεριφέρονται κατά το πρότυπο των λεγόμενων «λαθρεπιβατών της ζωής». «Tέτοιοι χαρακτηρίζονται στην “αργκό” των επιδημιολόγων όσοι ελπίζουν ότι θα προστατευθούν από την ανοσία της αγέλης που τους διασφαλίζει ο εμβολιασμός όλων των άλλων χωρίς να εκτεθούν στα ελάχιστα ρίσκα ενός εμβολιασμού. Από την άλλη, το κράτος ανταμείβει μέχρι σήμερα τους εμβολιασμένους με μικρά προνόμια. Αν, π.χ., ταξιδεύεις στα νησιά με εμβόλιο αλλά και self test, δηλαδή δήλωση self test τότε εκείνος/η που προέβησαν στην ισχυρότερη κοινωνική δέσμευση απέναντι στη συλλογική ανοσία εξισώνονται με κάποιους που η μόνη απόδειξη της συμμόρφωσής τους είναι μια υπεύθυνη δήλωση που δεν είναι δυνατόν να ελεγχθεί».
«Εως ότου κάθε ηλικιακή ομάδα του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε όλα τα εμβόλια, η συζήτηση αυτή δεν έχει νόημα», είπε κυβερνητική πηγή στην «Κ». «Και αυτό δεν θα γίνει πριν από τον Ιούνιο». Καλά ενημερωμένες κυβερνητικές πηγές, πάντως, διέψευδαν ότι «η κυβερνητική συζήτηση για τα προνόμια των εμβολιασμένων τελείωσε πριν καν αρχίσει. Δεν πρόκειται να μοιράσουμε ντόνατ όπως στις ΗΠΑ ή χρήματα για ψώνια όπως στη Σερβία, αλλά ναι, θα διευκολύνουμε την πρόσβαση των εμβολιασμένων χωρίς τεστ εκεί όπου οι άλλοι θα μπορούν να πάνε μόνο έπειτα από τεστ», συνέχισε. Η ίδια πηγή παραδέχθηκε ότι το θέμα έχει απασχολήσει αρκετές φορές τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη, που το χειρίζεται προσωπικά με μερικούς συνεργάτες του. Το πώς θα αντιμετωπίσει το κράτος τους πολίτες που είναι εμβολιασμένοι έναντι εκείνων που δεν είναι αναμένεται να προκαλέσει νέους πονοκεφάλους στην κυβέρνηση, ακόμη και αν παρακαμφθεί τώρα, το φθινόπωρο. Τότε θα πρέπει η κυβέρνηση να πάρει τη νομοθετική πρωτοβουλία για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των υγειονομικών. Οι περισσότεροι νομικοί συμφωνούν ότι ακόμη και για λόγους δημόσιας υγείας είναι δύσκολη η καθιέρωση οριζόντιας υποχρεωτικότητας. Απόδειξη είναι ότι ιδιωτικές κλινικές και οίκοι ευγηρίας που έχουν διακόψει τη σχέση εργασίας με φροντιστές για τον λόγο ότι αρνήθηκαν να εμβολιασθούν δεν επικαλούνται τον λόγο αυτό στη διακοπή της συμβατικής σχέσης εργασίας.
Το φθινόπωρο, η κυβέρνηση θα πρέπει ακόμη να αποφασίσει αν ο εμβολιασμός των παιδιών με τα νέα παιδικά εμβόλια για τον κορωνοϊό θα γίνει υποχρεωτικός, όπως συμβαίνει π.χ. για την ιλαρά. Πολλοί γιατροί αρνούνται την ανάγκη εμβολιασμού για την αντιμετώπιση του ιού ανηλίκων με το επιχείρημα ότι δεν νοσούν βαριά και ότι είναι προτιμότερη η φυσική ανοσία. Η άποψη του συνόλου των νομικών είναι ότι τα εμβόλια αυτά πρέπει να εξισωθούν με τα εμβόλια της ιλαράς κ.λπ. και συνεπώς όσα παιδιά μπορούν και δεν τα κάνουν θα πρέπει να αποκλεισθούν από τη διά ζώσης διδασκαλία.